ni Mons. Fernando Buyser (1936)
Ang tawo migula'ng hingpit sa kamot ni Bathala,
Daw sa mga langgam ug sa tanang mga binuhat,
Kay sa paghimugso uban ang mga katungod niya,
Mao kini ang pulong sa mga balaanong sulat.
Sama sa langgam nga sa mga kahoy nanag-awit,
Sama sa hangin nga sa kinabuhi ta muhatag,
Sama sa mga Bitoon sa kahitas-an sa langit,
Sama sa mga bulak nga sa kahumot gasabwag.
Ang Kagawasan, unya na maila ang daku nga bili,
Kon mausik na, mahanaw ug dili na hikit-an,
Unya na siya mahala sa mangitngit nga gabii,
Sa kaulipnan sa mga masulub-ong bilanggoan.
Usa ka tawong gawas maoy usa ka tawong hingpit,
Takus ug dungganan, sa hamiling mga pagbati,
Ulusahon, halangdon ug maambong sama sa langit,
Matam-is dili samahan ang iyang kinabuhi.
Ang magpaulipon sa kabubut-on nga kaugalingon,
Mao ang usa ka tawo nga talawan ug maluibon,
Ug maoy usa ka tawong malimbungon, talamayon,
Sa usa ka pulong usa ka tawong angay kaluy-on.
Hunahunang gawas nga dinala sa pagkatawo,
Ug ang pagpasundayag ta sa atong mga pangisip,
Iwag sa katarungan ug sa kamatuoran silaw,
Nga ginatugyan kanato ni Bathala sa hingpit.
Ang Tawo may katungod pagtukod mga kapunungan,
Alang sa kahingpitan ta ug mga kinahanglanon,
Natawo kita alang sa atong balay'ng kaugalingon,
Sa atong lawas, katiponbalay ug Yutang Natawhan.
Kinsay dili antigo mulaban sa iyang Kagawasan,
Maoy usa ka binuhat nga labing talamayon,
Igo sa tanang pagdaugdaog, angay pagadagmalan,
Angay siya lugpitan ug galungan sa iyang ilong.
-------------- ooOoo --------------
YLAYA
Sa "Ylaya Marble Work"
Siyudad sa Sugbu
(SONANOY)
Kinsay mahagugmang moadto sa Ylaya
Sa subang matin-aw, tubig malinis!
Nan, katkat sa pangpang daw ang paliya,
Bagon ikapyot sa batong bantilis.
Sa landong sa lungib anaa mogikan
Tuburang matam-is, tubig mabugnaw,
Salamin sa Bulan, sa Adlaw gihagkan,
Banwang pinulog sa langitnong silaw.
Kadtong makalampas niadtong dapita,
Mobatig kalipay nga dili igkita,
Ang Diwa mohatag lig-ong ginhawa . . .
Kay didto: Awit, Arsi, honi, hudyaka,
Balas nga bulawan sagul sa mutya,
Ang kahayag ug ang gugma gahadla . . !
Sugbu, Hulyo 11, 1940
* Ylaya, mao ang ngalan sa Pilipinas sa wala pa mangabut ang mga kastila matud pa ni San Jose A. Burgos (La Vida del Filipino Pre-Historico. Toms I, pag. 6)
-------------- ooOoo --------------
ANG RETRATISTA
May usa ka tinun-an nga dalagahay
Nasuko ug nakigbinkil sa Retratista,
Daku kaayo ang kahiubos ug pagmahay
Tungud kay nasiga ang iyang mga mata.
Dili, dili ako modawat ning hulagway
Kay malagsot ra kaayo nga pagkakuha,
Oh!, tan-awa ra, nahiwi ang akong dagway . . .
Dungan ang pagpatulo sa mga luha.
Ang maghuhulagway durong pamalikas
Batok niadtong sa hulagway wa modawat,
Sa iyang kapungot ang retrato gipikas
Ug nagbagutbot: "Sa yawa ka kaliwat!".
Unsay gusto mo nga kini imo mang dagway,
Babaying garbusa, anak sa panulay!
Gusto kong maanindot ang akong hulagway
Kay idayandayan ko sa amohang balay.
Gitirahan pag-usab sa Retratista
Sa tuyog tinguha nga nagasampangay,
Apan, naunsa! Gidagaw ba ang ilang mata
Nga ang dalaga may ikog na, may sungay!
-------------- ooOoo --------------
DAWATA KINING BALAK
(Sa
Akong Yutang Natawhan)
Hinigugmang
Pilipinas, ang silimbahon kong bulak
Sa
Kabitoonan, Bulan ug Adlaw minahal kang mutya,
Hiyas
nga dili ikagsaysay sa dughan ko nagainggat
Sa
kainit sa kasingkasing bulak nga dili malaya,
Ikaw
ang hinugdan sa kasakit, ikaw ang himaya.
Anaa
nagasud-ong ang langit uban sa mga Bitoon,
Anaay
usa ka gamhanan nga kanimo nagabantay,
Gipatindog
ang mga tunghaan kay didto pagaagakon
Ang
maluyahon nimong lungsod sa pagtuon sa kanunay
Aron
gayud sa imong kaayohan ug sa imong mga banay.
Alagad
sa dakung pagbati dinani sa kaayohan
Mamulong
ako kanimo sa tingog matinahuron,
Ang
gahum sa us aka “Republica” kun usa ka Ginharian
Anaa
sa dakung gugma sa tanang mga lungsuranon
Kay
siya ang nagasapnay, anaa man kaniya ang kagahum.
Tungod
sa imong Kagawasan amo nga ginahibalag
Ug
ginalabang namo mga bukid nga makalilisang,
Mapait
nga mga pag-antos ug kamingaw sa among kalag,
Gipabantang
namo ang dughan sa baba sa mga luthang
Ug
sa among mga kabudlay misubang ang banagbanag.
Nahikatulog
ako sa paglaum sa matam-is nga saad,
Pinasanong
sa dughan sa usa ka lungsod nga dungganan,
Nga
ang katubsanan anha ra sa ilang kamot ipasikad,
Sila
ang magahatag sa pinangandoy tang Kagawasan
Oh!
Pagkabulahan kong ang Bandila namo mubuklad.
Dawata
kining balak ko nga kanimo maoy itahud,
Ako
kanimong ihalad, iawit ug igaraygaray,
Uban
sa mahigugmaon, sa tiilan mo ako magaluhod
Kinabuhi
ihatag sa atubangan sa mga kaaway
Nga
kanimo magpasipala, pinasikad sa Balaod.
Wala
koy laing ikahatag nga kanimo makalipay
Kini
rang akong mga buhat ug ang gugma kong hingpit
Kay
ang paghulat mao ang pag-antos sa adlawng malaay
Apan
kalipay kay dunay tambal sa mga kasakit,
Bulahan
kadtong adlaw, adlaw sa atong mga kalipay.
Hulyo
23, 1904
-------------- ooOoo --------------
ANG
PAGKATAWO NI JOSE RIZAL
Nahamugso
niini nga adlaw
Ang
Pulong sa kaisganan
Linirangan
siya sa silaw
Sa
Kauswagan ug Kagawasan.
Ang
duyanan niya bulak
Nga
sa kahumut nangalimyon,
Ug
siya gihalukan sa silak
Sa
Adlaw sa kabuntagon.
Mikalag
ang bag-ong hayag
Nga
sa kangitngit nagapapas,
Sa
katalawan nagalaglag
Ug
sa kaulipnan nagalugtas.
Kay
siya mao kadtong Pulong
Sa
katubsanan nga Pilipinhon,
Nga
sa walay kahadlok gapugtod
Sa
mga talikala sa Lungsod.
Sukad
niadtong adlawa
Nakaginhawa
ang Pilipinas,
Mga
hunahuna haluag na
Ug
sa tingog nakapataas.
Kasingkasing
siya ug bukton
Sa
Kahayag ug Kagawasan
Nga
naganudnod sa malupigon,
Gaguba
sa usa ka Ginharian.
Ang
wala mahimo sa mga kanyon,
Sa
mga baril ug mga sundang,
Gigun-ob
sa kusog sa mga pulong,
Sa
hunahuna ug kinaadman.
Ang
kahimtang sa atong lungsod
Nga
naglaygay sa kagul-anan,
Mitimbakuwas
ug mibakod
Kay
nangita sa katarungan.
Human
sa taas nga mga adlaw,
Sa
mga tuig ug katuigan,
Nagkaanam-anam
pagpangahanaw
Ang
makauulaw nga kaulipnan.
Kay
sa pagkatawo ni J. Rizal,
Manunubos
sa atong kaliwat,
Gilugtas
niya ang mga busal
Nga
sa atong baba gibaat.
Ug
sa iya nga paghimugso
Mituwaw
siya ug misiyagit:
Talikala
unta mangabugto,
Oh!
Hataas nga mga langit!
Sa
gamay pa siya nga bata.
Daw
nakalitok siya pagsulti,
Gipamulong
sa iyang baba
Ang
tulo ka K.K.K. ug P.
Sa
human kini lituka niya
Ang
mga Harihari nahulog,
Ang
palabilabihon mihapla
Ug
ang mga Prayli nangurog.
-------------- ooOoo --------------
ANG HENYO SA
KRISTIANISMO
(Kang
Emmo. Mons. Dr. Gregorio Aglipay, Obispo Maximo Sa Simbahan Nasudnon)
May
katarungan gayud ang ginaingon
Sa
usa ka bantugan nga Mamumulong
Nga
ang Henyo mao ang hatag nga matahum
Alang
sa kaliwat nga tawohanon.
Ang
tawo mahimo pa nga langkatan
Sa
iyang gahum ug mga bahandi,
Apan
ang Henyo dili gayud kapugngan,
Dili
mabilanggo, dili gayud ug dili.
Lupad,
Henyo nga labing dakuan, lupad,
Latas,
tadlasa ang mga kabitoonan,
Ikaw,
ikaw nga kasama sa tanlag
Nga
dili mudawat, oh!, sa bilanggoan.
Sa
mga makinaadmanon ka giyukboan
Sa
paglibut mo sa tibuok kalibutan
Nga
nagsakay sa karrosa sa imong pagdaog
Nga
tinukod sa imong mga kabantog.
Sa
diha nga galuhodka ug nagaampo
Sa
Bathala sa mga panggubatan,
Nahimo
ka nga bantugan ug daku
Sa
mga Pilosopo sa ka-karaanan.
Ug
nakab-ut mo ang daghang mga pagdaog
Alang
sa imong Yuta nga Natawhan,
Sa
hiningugmang mga katagilungsod
Ug
alang sa tibuok nga kalibutan.
Mga
Pilosopo ug mga magbabalak,
Mga
Mamumulong nga labing bantugan,
Imong
gipalong ang ilang kasilak
Ug
imong gidaog ang Henyo sa mga Karaan.
Gikahadlukan
ka ug ginakurugan
Tungod
sa mauswagon mong mga pagtulon-an,
Ug
ang mga diwatahan nga Tinuhoan
Nanagpamahawa
sa imong atubangan.
Nanagpangalagiw
aron sa paglubong
Didto
sa Kasadpan sa mga kalimot,
Paglubong
hangtud na lamang sa gihapon
Aron
dili na makahimo ug mga kadaut.
Ang
matulin ug makusog nga paglupad
Sa
langgam nga Agilang romanhon
Giabut
sa kakapoy ug nahasanglad
Sa atubangan sa
Simbahang Pilipinhon.
-------------- ooOoo --------------
ALANG KANG ANDRES
BONIFACIO
(Ang
Magtutukod sa KATIPUNAN)
Niining
panahon nga labing malisod
Sa
among pagkinabuhi nga nasudnon,
Gimantala
namo kini nga basahon
Nga
kanimo amo nga gipahinungod.
Walay
sarang nga kanimo ko ihalad,
Timaan
sa paghigugmang balaanon
Mao
ra kining mga dahon nga luspad
Nga
ipahaluna ko sa imong lubong.
Kay
aron pagsumpo sa pagdaugdaog,
Nga
nagahari sa way palad tang yuta,
Ni
Bathala gihatagan ka ug kusog,
Aron
sa malupigon pagpapahawa.
Oh!
Katingalahan ug dili matugkad
Ang
hukom ug mga dalan ni Bathala,
Ang
kabos paghatagan niya sa palad
Ang
mapahitas-on magkamang sa yuta.
Ikaw,
Bayani, mao ang gitugyanan,
Sa
pagpanubos sa lungsod mong pinili,
Ug
ang hunahuna mo nga gilabanan
Sa
Kagawasan maoy timgas nga binhi.
Ang
paghigugma sa Yutang Natawhan,
Sa
kasingkasing namo nagadilaab,
Ug
sa mga lungsod, dagat, kabukiran,
Ang
Tunggol sa kalinaw magkayabkayab.